ساماندهی صنایع و کارگاه های مزاحم شهری (نمونه مورد شهر چایپاره)

چکیده

یکی از مشکلات موجود در شهرهای بزرگ و کوچک ما، استقرار نامناسب و ناسازگار فعالیتهای صنعتی و خدماتی در کنار دیگر کاربریهاست. به نحوی که فعالیت این واحدها، موجب ایجاد مزاحمت و آلودگی برای شهروندان و در نتیجه کاهش کیفیت مطلوب شهری می شود. بنابراین یکی از اهداف برنامه ریزی و مدیریت شهری، به شیوه ساماندهی و استقرار فعالیتهای صنعتی و خدماتی بر می گردد. شهر قره ضیاءالدین نیز از جمله شهرهایی است که در طی سالهای گذشته، صنایع و کارگاههای فعال و غیرفعال آن بصورت خودبخودی و بدون نگرش به ارتباطات و پیوستگیهای سازمانی در سطح شهر پراکنده شده اند.

در همین راستا برای جلوگیری هرچه سریعتر از این ناموزونیها، پایان نامه حاضر در شش فصل تنظیم شده است تا گامی هر چند اندک در این زمینه برداشته شود. به همین منظور ابتدا بیشتر به ضرورت، اهداف و پرسشهای تحقیق اشاره شده است که مهمترین اهداف آن را می توان به شرح زیر بر شمرد:

۱- تحلیل وضعیت موجود کاربری اراضی شهری نابسامان

۲- دستیابی به الگوی ساماندهی تجمیع صنایع و کارگاههای مزاحم شهری بصورت شهرک یا شهرکهای صنعتی پایدار

سپس به بررسی وضع موجود شهر چایپاره به لحاظ جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی و … پرداخته و چگونگی استقرار صنایع و کارگاههای شهری نیز بصورت مطالعه میدانی مورد بررسی قرار گرفته است و پراکندگی ناموزون و ناهماهنگ صنایع و کارگاههای مزاحم در روی نقشه های متفاوت بخصوص در نقشه های شماره ۴-۱ و ۴-۲ بخوبی نمایان است.

در پایان با در نظر گرفتن پارامترهایی از جمله عوامل زیست محیطی، عامل دسترسی، عوامل اقتصادی و… مکان جدیدی برای جایگزینی این کاربریها پیشنهاد می شود که در فاصله دو کیلومتری شمال شهر و در جوار جاده ترانزیتی ایران – اروپا واقع شده است (نقشه پیشنهادی).

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                                          صفحه

فصل اول : کلیات تحقیق

مقدمه………………………………………………………………………………………………………..   ۲

۱-۱- بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………..   ۴

۱-۲- ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….   ۶

۱-۳- جنبه های جغرافیایی موضوع…………………………………………………………………………………………………   ۷

۱-۴- اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………..   ۸

۱-۵- پرسشهای اصلی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………   ۹

۱-۶-  فرضیات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………   ۹

۱-۷- چارچوب نظری تحقیق………………………………………………………………………………………………………….   ۹

۱-۸- روشهای تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………   ۱۱

۱-۹- منابع و فنون گردآوری داده ها …………………………………………………………………………………………….   ۱۴

۱-۱۰- روشهای تحلیلی داده ها …………………………………………………………………………………………………….   ۱۴

۱-۱۱- اصطلاحات و مفاهیم کلیدی……………………………………………………………………………………………….   ۱۵

۱-۱۲- دیدگاهها و نظریه ها ………………………………………………………………………………………………………….    ۱۶

۱-۱۲-۱- نظریه قطب رشد ……………………………………………………………………………………………………………   ۱۶

۱-۱۲-۲ – نظریه فن تانن ………………………………………………………………………………………………………………   ۱۷

۱-۱۲-۳- نظریه عدم اطمینان در فضایابی فعالیتهای صنعتی ( ام . ج ، وبر ) …………………………….   ۱۸

۱-۱۲-۴- نظریه گ . ت . رنر ………………………………………………………………………………………………………..   ۱۸

۱-۱۳- پیشینه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………..   ۱۹

۱-۱۴- مشکلات تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………..   ۲۰

 

فصل دوم: مفاهیم ، تعاریف و کلیاتی ازمکانیابی و ساماندهی فضایی صنایع

۲-۱- مفاهیم مکانیابی و ساماندهی فضایی صنایع ………………………………………………………………………   ۲۳

۲-۱-۱- مراحل عمومی مکانیابی ………………………………………………………………………………….. ۲۵

۲-۲- تعاریف و مفاهیم مربوط به  صنعت …………………………………………………………………………………  ۲۶

۲-۲-۱-تعریف صنعت………………………………………………………………………………………………  ۲۷

۲-۲-۲- رابطه صنعت وشهر ……………………………………………………………………………………….  ۲۸

۲-۲-۳- صنایع خدماتی ………………………………………………………………………………………………….  ۲۹

۲-۲-۳-۱-انواع صنایع خدماتی ……………………………………………………………………………  ۳۰

۲-۲-۴-شاخصهای تعیین صنایع قابل استقرار در شهر ………………………………………………………………………  ۳۰

۲-۳-مفاهیم و تعاریف  آلودگی………………………………………………………………………………………  ۳۴

۲-۳-۱-مفهوم عام آلودگی ……………………………………………………………………………………………..  ۳۵

۲-۳-۲-صنعت و آلودگی هوا ……………………………………………………………………………………………  ۳۷

۲-۳-۳-  صنعت و آلودگی صدا ………………………………………………………………………………………………  ۳۷

۲-۳-۳-۱- تعریف آلودگی صوتی ………………………………………………………………………………………….  ۳۸

۲-۳-۳-۲- معیارهای آسایش صوتی در مکانیابی …………………………………………………………………………………  ۴۰

۲-۳-۴-صنعت و آلودگی منظر ………………………………………………………………………………………………..  ۴۰

• مفاهیم و تعاریف مزاحمت ………………………………………………………………………………….. ۴۱

۲-۴-۱-پدیده مکانیابی و مزاحمت ……………………………………………………………………………………… ۴۱

۲-۴-۲- عوامل موجد مزاحمت و اشکال مزاحمت ……………………………………………………………………………….. ۴۳

۲-۴-۳-شاخصهای مؤثر در تعیین مزاحمت ‌………………………………………………………………………………………….  ۴۳

۲-۵- مفهوم یکپارچه  آلودگی و مزاحمت ……………………………………………………………………………………………..  ۴۵

۲-۵-۱-  انواع مزاحمت و آلودگی …………………………………………………………………………………..  ۴۵

۲-۵-۲-  اشکال رفع مزاحمت ……………………………………………………………………………………..  ۴۷

۲-۶-طبقه بندی صنایع ………………………………………………………………………………………………   ۴۸

۲-۶-۱-مبانی و اشکال طبقه بندی صنایع……………………………………………………………………………………………..   ۴۸

۲-۶-۲-اثرات زیست محیطی …………………………………………………………………………………………….  ۵۰

۲-۶-۳-طبقه بندی صنایع از نظر محیط زیست ………………………………………………………………………………….  ۵۰

۲-۶-۳-۱-  ارزیابی اثرات زیست محیطی توسعه صنعتی …………………………………………………………………  ۵۱

۲-۶-۳-۲- سازمان حفاظت محیط زیست و طبقه بندی صنایع………………………………………………………   ۵۲

۲-۶-۴-تعاریف و طبقه بندی فعالیتهای صنعتی ……………………………………………………………………………………  ۵۵

۲-۶-۴-۱- تداخل تعاریف  صنعت  و  صنف ………………………………………………………………………………………….  ۵۵

۲-۶-۴-۲- تداخل تعاریف  صنعت  و  خدمات ……………………………………………………………………………………..  ۵۶

۲-۶-۴-۳- تعاریف صنایع سبک و صنایع سنگین ………………………………………………………………………………   ۵۶

۲-۶-۵-طبقه بندی صنایع از نظر برنامه ریزی شهری ……………………………………………………………………….   ۵۷

۲-۶-۵-۱- ویژگیهای صنایع و خدمات شهری ……………………………………………………………………………………   ۵۷

۲-۶-۵-۲- انواع طبقه بندی صنایع شهری…………………………………………………………………………………………….   ۵۹

۲-۶-۶-متدولوژی متداول برای استقرار صنایع در شهر …………………………………………………………………….   ۶۰

۲-۷-ساماندهی و مفاهیم متناقض…………………………………………………………………………………….   ۶۲

۲-۷-۱-انواع صنایع ، انواع ساماندهی………………………………………………………………………………………   ۶۴

۲-۷-۲-ابعاد اقتصادی ساماندهی صنایع…………………………………………………………………………………………………   ۶۵

۲-۷-۳-نظری به تجارب جهانی در مکانیابی و ساماندهی صنایع و خدمات شهری …………………..    ۶۶

۲-۷-۴-جایگاه صنعت در منطقه بندی …………………………………………………………………………………………………    ۶۸

۲-۷-۵-منطقه بندی بر اساس استانداردهای اجرایی …………………………………………………………………………    ۶۸

۲-۷-۶-الگوهای منطقه بندی صنعتی در چند شهر جهان ……………………………………………………………….    ۶۹

۲-۷-۷ – سابقه طرحهای ساماندهی شهری در ایران …………………………………………………………………………    ۷۰

 

فصل سوم : وضع موجود شهر چایپاره

۳-۱- شناخت تاریخچه شهر ………………………………………………………………………………………………………….    ۷۳

۳-۱-۱- تاریخچه شهر ،‌نام و سابقه تاریخی شهر و منشأپیدایش………………………………………………….    ۷۳

۳-۲- جغرافیای طبیعی شهر چایپاره ……………………………………………………………………………………………..    ۷۶

۳-۲-۱- بررسی خصوصیات تکنوتیکی زمین …………………………………………………………………………………   ۷۶

۳-۲-۲- وضعیت توپوگرافی شهر ……………………………………………………………………………………………………   ۷۶

۳-۲-۳- بررسی وضعیت اقلیمی شهر …………………………………………………………………………………………….   ۸۰

۳-۲-۳-۱- بررسی وضعیت دما ……………………………………………………………………………………………………..   ۸۱

۳-۲-۳-۲- ریزشهای جوی منطقه ………………………………………………………………………………………………..   ۸۳

۳-۲-۳-۳- منشأ بارندگی در منطقه ……………………………………………………………………………………………..   ۸۳

۳-۲-۳-۴- رطوبت نسبی ………………………………………………………………………………………………………………   ۸۴

۳-۲-۳-۵- ساعات آفتابی ………………………………………………………………………………………………………………   ۸۴

۳-۲-۳-۶- باد و جریانهای هوایی ………………………………………………………………………………………………….   ۸۴

۳-۳- جغرافیای انسانی شهر چایپاره ………………………………………………………………………………………………   ۸۵

۳-۳-۱- خصوصیات جمعیتی و اجتماعی شهر ……………………………………………………………………………..   ۸۵

۳-۳-۱-۱-  جمعیت ………………………………………………………………………………………………………………………   ۸۵

۳-۳-۱-۲- مذهب ………………………………………………………………………………………………………….   ۸۸

۳-۳-۱-۳- زبان …………………………………………………………………………………………………………….   ۸۸

۳-۳-۲- خصوصیات جمعیتی و ترکیب آن ، مهاجرت و رشد جمعیت ……………………………………….   ۸۸

۳-۳-۳- تراکم جمعیت در سطح کلی شهر و تغییرات آن در نواحی سه گانه ……………………………   ۹۰

۳-۳-۳-۱-تراکم جمعیت در سطح کلی شهر ……………………………………………………………………………..   ۹۰

۳-۳-۳-۲- تغییرات تراکم جمعیتی در نواحی سه گانه ……………………………………………………………..   ۹۱

۳-۴- جغرافیای کالبدی شهر چایپاره……………………………………………………………………………………………   ۹۴

۳-۴-۱- سابقه شهرنشینی در شهر چایپاره ………………………………………………………………………………….   ۹۴

۳-۴-۲- عوامل مؤثر در تکوین و شکل گیری شهر چایپاره …………………………………………………………   ۹۴

۳-۴-۳- خصوصیات کالبدی شهر ……………………………………………………………………………………………….   ۹۴

۳-۴-۴- نحوه استفاده از اراضی شهر بر حسب کاربریهای مختلف………………………………………………   ۹۵

۳-۴-۵- نقش عوارض طبیعی در گسترش شهر چایپاره ……………………………………………………………   ۱۰۱

۳-۴-۶- جهت توسعه آینده شهر با توجه به فاکتورهای مختلف ………………………………………………..  ۱۰۴

۳-۴-۶-۱- جهت توسعه آینده شهر با توجه به جهت باد …………………………………………………………..  ۱۰۴

۳-۴-۶-۲- جهت توسعه آینده شهر با توجه به شیب زمین ………………………………………………………   ۱۰۴

۳-۴-۶-۳- جهت توسعه آینده شهر با توجه به نحوه دفع آبهای سطحی…………………………………..   ۱۰۵

۳-۴-۶-۴- جهت توسعه آینده شهر با توجه به منابع تأمین آب ………………………………………………   ۱۰۵

۳-۴-۶-۵- جهت توسعه آینده شهر با توجه به نوع اراضی کشاورزی ………………………………………   ۱۰۶

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل توزیع فضایی صنایع و کارگاههای مزاحم موجود در محدوده مورد مطالعه

۴-۱- چگونگی استقرار صنایع و کارگاههای شهری در محدوده مورد مطالعه …………………………………….. .  ۱۱۲

۴-۲-  صنایع و کارگاههای موجود در محدوده مورد مطالعه ……………………………………………………………….    ۱۱۵

۴-۳-  گروهبندی صنایع و کارگاههای محدوده مورد مطالعه از نظر میزان آسیب زایی زیست محیطی.  ۱۱۵

۴-۴- منابع آلودگی محیط زیست محدوده مورد مطالعه ……………………………………………………………………..    ۱۱۷

۴-۵- سنجش میزان آلودگیهای زیست محیطی صنایع موجود در محدوده مورد مطالعه …………………..    ۱۲۰

۴-۶- خصایص تکنولوژیکی صنایع مستقر در محدوده مورد مطالعه ……………………………………………………    ۱۲۲

۴-۶-۱- شاخصهای اصلی ارزیابی سطح تکنولوژیکی صنایع محدوده مورد مطالعه ……………………………    ۱۲۲

۴-۷- تهیه پرسشنامه و ارتباط مستقیم با مردم در محدوه مورد مطالعه …………………………………………..     ۱۲۶

۴-۷-۱- پرسشنامه مربوط به ساکنین …………………………………………………………………………….     ۱۲۷

۴-۷-۲- پرسشنامه مربوط به صنعتگران……………………………………………………………………………………………..     ۱۳۲

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و آزمون فرضیات

۵-۱- نتایج مطالعات جغرافیای طبیعی منطقه ………………………………………………………………………………….    ۱۳۶

۵-۱-۱- خصوصیات تکنوتیکی زمین …………………………………………………………………………………………………    ۱۳۶

۵-۱-۲- وضعیت توپوگرافی شهر …………………………………………………………………………………….    ۱۳۶

۵-۱-۳- وضعیت اقلیمی شهر …………………………………………………………………………………………    ۱۳۷

۵-۱-۳-۱- دما ……………………………………………………………………………………………………………….    ۱۳۷

۵-۱-۳-۲- منشأ بارندگی در منطقه …………………………………………………………………………………………………..   ۱۳۷

۵-۱-۳-۳- رطوبت نسبی ………………………………………………………………………………………..    ۱۳۷

۵-۱-۳-۴- ساعات آفتابی ……………………………………………………………………………………………………   ۱۳۸

۵-۲- نتایج مطالعات جغرافیای انسانی محدوده …………………………………………………………………………………   ۱۳۸

۵-۲-۱- خصوصیات جمعیتی : تعداد، ترکیب و رشد ………………………………………………………………………..   ۱۳۸

۵-۲-۱-۱-  مهاجرت…………………………………………………………………………………………………..   ۱۳۹

۵-۲-۱-۲- تراکم جمعیت ………………………………………………………………………………………………..   ۱۳۹

۵-۳- نتایج مطالعات جغرافیای کالبدی شهر …………………………………………………………………………………….   ۱۳۹

۵-۳-۱- نحوه استفاده از اراضی شهر بر حسب کاربریهای مختلف……………………………………………………   ۱۴۰

۵-۳-۲- نقش عوارض طبیعی در گسترش شهر چایپاره ………………………………………………………………….   ۱۴۰

۵-۴- توزیع فضایی صنایع و کارگاههای مزاحم محدوده مورد مطالعه……………………………………………..   ۱۴۰

۵-۵- منابع آلودگی محیط زیست شهر …………………………………………………………………………………………….   ۱۴۱

۵-۶- ارزیابی خصوصیات تکنولوژیک صنایع مستقر در شهر…………………………………………………………….    ۱۴۳

۵-۷- آزمون فرضیات ………………………………………………………………………………………………………………….    ۱۴۴

 

فصل ششم

 ارائه پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………..   ۱۵۴

رهیافت پایان نامه……………………………………………………………………………………………………………………   ۱۵۹

منابع و مآخذ ………………………………………………………………………………………………….   ۱۶۰