هنر تدريس

مقدمه

بحث درباره واژه‌هاي تدريس، تعليم، آموزش، ياد دادن و واژه‌هاي مقابل آن يعني يادگيري، تربيت، فراگيري و مانند آنها هم جالب و هم آموزنده است؛ اما بايد در دو بعد متفاوت نظري و كاربردي به آن پرداخت؛ زيرا اين بحث‌ها هم جنبه‌هاي معاني بياني و زبان‌‌شناختي دارد و هم با اشارات كاربردي همراه است. از اين‌رو چنين بحث‌هايي معمولاً با بررسي‌هاي طولاني همراهي مي‌شود؛ چندان كه براي مثال مي‌توان درباره وجه تمايز آموزش از پرورش به تفصيل سخن گفت.1

در نوشته‌حاضر، فرض بر اين است كه همه خوانندگان مي‌دانند تدريس چيست و چه هدفي را دنبال مي‌كند. لذا، توضيح آن را ضروري ندانسته و به طور عمده بر كليات تدريس از بعد كاربردي نگريسته‌ايم. گرچه بالاجبار بايد حداقل به چهار مبحث نظري به عنوان مقدمه‌اي بر آنچه با ديد عمدتاً كاربردي خواهد آمد اشاره شود.

به نظر نمي‌رسد انسان حتي با برخورداري نسبتاً اندك از تعقل و آينده‌نگري فعاليتي را انجام دهد كه عاري از هدف و غايت باشد؛ طبعاً تدريس نيز از اين حكم كلي مستثنا نيست. همچنين به نظر نمي‌رسد بتوان در ميان فعاليت‌هاي دو طرفه انسان رابطه‌اي حساس‌تر و مهم‌تر از تعليم و تدريس با يادگيري پيدا كرد چون اين رابطه از تولد تا مرگ با ما همراه است هرچند از آغاز تا انجام يك زاويه صد و هشتاد درجه‌اي را طي مي‌كند. به عبارت ديگر نوزاد انسان كاملاً فعل‌پذير است و اگر بخواهيم اندكي افراطي سخن بگوييم، مي‌توان گفت كه نوزاد انسان تقريباً دريافت‌كننده كليه چيزهايي است كه بر او عرضه مي‌شود؛2 اما به تدريج اين «نوزاد دمساز» به «كودك از مگس رنجه» تغيير شخصيت داده3 و سپس به نوعي «استقلال وابسته به غير» و پس از آن به‌ «‌استقلال نسبتاً كامل» رسيده4 و فعّال مي‌شود يا در واقع از قطب تأثر و فعل‌پذيري به قطب اثرگذاري و فعاليت مي‌رود.

مطالعه بیشتر